Five Ws and H

Facebook
Twitter
LinkedIn
Mühendislik alanları
Analiz ve problem tanımı
Grup veya bireysel
Grup, Bireysel
İnsanların sayısı
15'e kadar, 15-25, 25+
Aktivite türü
İşbirlikli takım ortamı, Çevrimiçi sınıf aktivitesi, Öğrencilerin kendileri tarafından çalışma
Süre
Yarım saatten bir saate kadar, Bir saatten iki saate kadar
Sınıf türü
Teorik temelli

Açıklama

Teknik hakkında

5N1K, bir sorunun dışa yansıyan semptomlarını hızla keserek altta yatan nedenleri (NEDEN) ortaya çıkarmak için basit ama güçlü bir araçtır, böylece sorunun üstesinden bir kez ve tamamen gelebilirsiniz. Sorunun nasıl çözüleceği H (NASIL) ile temsil edilir.

5N1K, cevapları bilgi toplama veya sorun çözmede temel kabul edilen sorulardır. Bu sorular bazen gazetecilik soruları olarak da adlandırılır çünkü tüm haberlerin bu sorulara yanıt vermesi beklenir.

Bu tekniğin arkasındaki mantık, gerçeklerin ve bilgilerin herhangi bir analizinin ancak 6 soruyu cevaplayabildiğimizde tamamlanmış olacağıdır:

    • Kim (olaya dahil oldu)?
    • Ne (oldu)?
    • Nerede (gerçekleşti)?
    • Ne zaman (gerçekleşti)?
    • Neden (bu oldu)?
    • Nasıl (oldu)?

Nereden geldi?

Bu standart soru dizisi antik çağlardan beri kullanılmaktadır. Yunan retorikçi Temnoslu Hermagoras (MÖ 1. yüzyıl) bir konu hakkında bilgi kaynağı olarak yedi “durum” tanımlamıştır: kim, ne, ne zaman, nerede, neden, ne şekilde, hangi yolla.

İngiliz gazeteci ve yazar J. R. Kipling’in “Filin Çocuğu” masalına eşlik eden ünlü bir şiiri şöyle başlar:

Altı dürüst hizmetçim var
(Bildiğim her şeyi bana onlar öğretti);
İsimleri Ne ve Neden ve Ne Zaman
Ve Nasıl ve Nerede ve Kim.

Hangi amaçlar için uygundur? (Mühendislik eğitiminde nasıl kullanılır?)

Bu yaratıcılık tekniği, gazeteciler tarafından bir sorgulama yöntemi olarak kullanılan standart bir araçtır ve bazen “muhabir soruları” olarak da adlandırılır. Bu sorgulama yaklaşımının amacı, verilen sorunu daha iyi tanımlayabilmek ve bir çözüm bulabilmek için daha kesin bir şekilde anlamaktır.

Bu yöntem farklı durumlarda kullanılabilir, örneğin:

    • Bir tartışmada akılda tutulması gereken bir kontrol listesi olarak veya daha fazla soru üretmek istediğinizde;
    • Problem çözmenin ilk aşamalarında veri toplama soruları oluşturmak için;
    • Beyin fırtınası, beyin yazımı ya da benzer başka bir teknik sırasında mevcut fikirlerin geliştirilmesine yardımcı olmak üzere fikir uyandırıcı sorular üretmek için.

Bu teknik, hikaye anlatımı veya hikaye yazımı öğretilirken kullanılabileceği gibi beyin yazarlığı, beyin fırtınası ve bir sorunun tanımlanması, analiz edilmesi ve çözülmesini gerektiren farklı durumlarda da uygulanabilir.

Nasıl kullanılır?

Bu süreçte, katılımcıların çözülmesi gereken sorunla ilgili olarak altı soruyu art arda sormaları beklenmektedir:

    • Kim?
    • Ne?
    • Ne zaman?
    • Nerede?
    • Neden?
    • Nasıl?

Her sorunun gerçeklere dayanan bir cevabı olmalıdır; soruların hiçbiri basit bir “evet” veya “hayır” ile cevaplanamaz. 5N1K üzerinden yürümek, atladığımız bir şey olup olmadığını görmemizi sağlar.

5N1K genellikle çözüm aramadan önce sorunun anlaşılmasını geliştirmek için sorun keşfi aşamasında kullanılır. İşte sorulabilecek bazı sorular [3]:

    1. Sorun (ya da yaratıcılık ihtiyacı) nedir?
    2. Bu neden bir sorun ya da fırsattır?
    3. Ne zaman (ya da ne zamana kadar) bunu çözmüş ya da yaratıcı bir yanıt bulmuş olmamız gerekiyor?
    4. Bundan kim sorumlu, kim buna dahil olabilir ya da bir çözüm bulmamıza yardımcı olabilecek bir fikri var?
    5. Alternatifler bulursak en iyi çözümün hangisi olduğunu nasıl değerlendireceğiz? Bunu nasıl uygulayacağız? Kaynakları nasıl bulacağız?
    6. Bu çözümler nerede uygulanabilir olacak?

Bu teknik birçok farklı şekilde kullanılabilir, örneğin [3]:

    • Bir birey tarafından: soruları kendisine sormak ve cevapları yazmak
    • Bir ekip tarafından, beyin yazısı şeklinde: ekip bir masanın etrafına oturur ve Ne? Neden? Ne zaman? Kim? Nasıl? Nerede? “A” kişisi “Ne” sayfasıyla, “B” kişisi “Neden” sayfasıyla, “C” kişisi “Ne zaman” sayfasıyla başlar ve bu şekilde devam eder. İlk kişi “Ne” hakkında bazı fikirler yazar, sonra kağıdı bir sonraki kişiye verir, o da birkaç öneri daha ekler ve bir sonraki kişiye geçer, vb. Altı kâğıt grubun tüm üyelerini dolaştığında muhtemelen kâğıt başına 12 öneriniz ve tüm egzersiz için 6X12 kâğıdınız olacaktır.
    • Bir ekip tarafından, beyin fırtınası şeklinde: kolaylaştırıcı bir flipchartın önünde durur, soruları sorar ve fikirler bağırıldıkça onlara yetişmek için hızlıca yazmaya çalışır.

Bu teknik çevrimiçi olarak nasıl uygulanır?

Bu tekniğin çevrimiçi bir ortamda uygulanması, bireysel düzeyde kullanıldığında hiç farklılık göstermez, kişi soruları sorar ve cevapları bir belgeye yazar veya bir şablon ya da araç kullanır.

Örneğin MIRO kullanabileceğiniz bir şablon sunmaktadır: https://miro.com/templates/5-whys/

Bu durumda Miro’daki 5 Neden Şablonu, bu metodolojiyi uygulamak için gerekli adımları göstermek üzere oluşturulmuştur. İlk olarak, şablonun sol üst köşesindeki ilk dikdörtgene analiz etmek istediğiniz sorun ifadesini yazın. Bu, tüm süreç boyunca odak noktanız olacaktır.

“Neden” diye sormaya başlayın. Daha sonra, sorunun köküne inene kadar “çünkü” soruları sorarak daha derine inin. Hipotezinizi test ederken takip etmek ve daha sonra tekrar başvurmak için bu soru/cevap ifadelerini her bloğa kaydedin. Tatmin edici bir sonuca ulaşana kadar bu yolu izleyin.

Şablon aynı zamanda gruplar halinde kullanıma da izin verir, örneğin birkaç kişiyi davet edebilir ve kullandığınız 5 Neden Şablonunu paylaşabilir ve yorumlarda @bahsedebilirsiniz.

Özellikle önemli olan veya takip edilmesi gereken konuları belirtmek için yapışkan notlar kullanın. Yapışkan notları, sorunun aciliyetine veya ciddiyetine ya da bir sonraki adımı atmanın kimin rolü olacağına bağlı olarak renklendirmek de isteyebilirsiniz.

Gruplar için tekniği çevrimiçi kullanmak, bir şablonu veya aracı çevrimiçi bir video konferans aracıyla birleştireceğiniz anlamına gelir, çünkü katılımcılar çevrimiçi etkileşimde bulunurken ve örneğin Miro Board’a yapışkan notlar koyarken açıklama isteyebilmeleri gerekir veya gönderilen yorumlar hakkında kısa tartışmalar yapılabilir.

Genel olarak bu teknik, öğrencilerin kendilerini daha yaratıcı ve yenilikçi hissetmelerine yardımcı olduğu için motive edicidir. Ancak şunu aklınızda bulundurmanız gerekir:

    • Çok fazla “Neden” sorusu varsa (özellikle de sorun sahibine Neden? Neden? Neden? diye soruyorsanız), sorgulanan kişi sinirlenebilir ve savunmaya geçebilir.
    • “Nasıl?” “Ne zaman” ve “Nerede” soruları, dinleyen herkesin bir çözüm bulmak için üzerinde çalışılabilecek gözlemlenebilir kanıtları görselleştirmesine olanak tanıyan açıklayıcı yanıtlar ortaya çıkarır.
    • Bu teknik gerektiği şekilde değiştirilebilir, örneğin sadece olgusal sorular değil daha üst düzey sorular da sorulabilir (kim yapmalı?.. neden yapmalı?..)

Örnekler ve/veya referanslar

Gerekli Araçlar

Ekran paylaşmak ve katılımcılarla iletişim kurmak için Zoom, MS Teams veya benzeri bir platformun yanı sıra beyin fırtınası için araçlara ihtiyacınız olacak

    • Miro
    • Mural
    • Conceptboard

“5N1K’nın kullanımına ilişkin çok sayıda örnek ve vaka var, ancak bu tekniğin sanal ortamda uygulandığı bir vakaya henüz rastlamadık.

Bu tekniği çevrimiçi veya sanal bir ortamda kullandıysanız veya bir vaka hakkında bilginiz varsa lütfen bize bildirin.

Kaynaklar

Bağlantılar

Wikipedia contributors. (2022, September 07). Five Ws. Wikipedia-Articel. Online available at https://en.wikipedia.org/wiki/Five_Ws

Adobe Communications Team. (2018, July 05). Questions of Every Project. Adobe Experience Cloud Blog. Online available at https://business.adobe.com/blog/basics/project-management-101-the-5-ws-and-1-h-that-should-be-asked-of-every-project

Jeremy Porter. (2010). Five Ws and One H: The Secret to Complete News Stories. Journalism World. Online available at http://blog.journalistics.com/2010/five-ws-one-h/

John Gaynard. (2009, January 07). Six Honest Serving Men : Five Ws and H. Online at http://johngaynardcreativity.blogspot.com.cy/2009/01/six-honest-serving-men-five-ws-and-h.html

MindTools Content Team. 5 Whys: Getting to the Root of a Problem Quickly. Emerald Works Ltd. Online at https://www.mindtools.com/pages/article/newTMC_5W.htm

Cuofano, G. (2021, July 29). What Is The 5 Whys Method And Why It Matters To Unlock Creativity In Business. FourWeekMBA. Online at https://fourweekmba.com/what-is-the-5-whys-method-and-why-it-matters-to-unlock-creativity-in-business/

State of Michigan (Utah Education Policy Center from the Residents First HQQ Initiativ). (2020, February 02). 5-Whys Guide & Template. Homepage of State of Michigan (Michigan.gov). Online at https://www.michigan.gov/-/media/Project/Websites/mde/Year/2020/04/02/5_Whys_Worksheet.pdf?rev=1b003b15440b4394acc0936df7970f4d

Miro: https://miro.com/

Mural: https://kahoot.it/

Conceptboard: https://conceptboard.com/

Videolar

PermissionToPlay. (2020, July 25). 5 Whys creative thinking technique. [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=bpihEJ2g3ZI

Interaction Design Foundation. 5 Whys. [Video]. Interaction Design Foundation. https://www.interaction-design.org/literature/topics/5-whys

CauseMapping. (2018, April 03). 5-Why Root Cause Analysis – Welding Robot Example. [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=51aKj3MYBvs

Empower Multimedia. (2021, March 06). The 5 Whys – Root Cause Analysis (With Examples). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=R8JnCK9SE2c

Makaleler

Serrat, O., Asian Development Bank. (2009). The Five Whys Technique. Cornell University ILR School. DigitalCommons@ILR. Online at https://www.researchgate.net/profile/Olivier-Serrat/publication/239823665_The_Five_Whys_Technique/links/5423dae60cf238c6ea6e6481/The-Five-Whys-Technique.pdf?origin=publication_detail

Kitaplar

Ambruso, P. (2014). Getting to Root Cause through the 5-Why Methodology. Pamoga LLC. ASIN: B00NT820HG.